TEI Genel Müdürü TJ300'ü böyle anlattı: Yakıtı koyarsan füzeyi 2 bin kilometreye uçurur

TUSAŞ Motor Sanayii-TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut F. Akşit, ürettiği güç bakımından 2021 Nisan ayında dünya rekoru kıran TEI-TJ300 füze motoruna ilişkin çarpıcı anekdotlar paylaştı. 

İstanbul Teknik Üniversitesi'nce düzenlenen 'Gençlerle Hasbihal' programındaki konuşmasında Akşit, Türkiye'nin orta menzilli gemisavar füzelerinde kullanacağı TJ300 motorunu anlattı. 

5 bin feet irtifada ses hızının yüzde 90'ına varan süratle uçmaya imkan sağlayan bu motor, 224 mm çapta 1342 Newton itki üreterek dünya rekorunun sahibi oldu. 

Aynı sınıfta Tayvan'da üretilen Jetbeetle H-250, 250 mm çapta 1250 Newton'a ulaşırken, Çekya'nın PBS TJBO-11 motoru 235 mm çapta ancak 900 Newton itki elde edebiliyor. 

Alman üretimi Jet Cat P1000 ise 234 mm'lik çapla 1100 Newton'a ulaşıyor. TEI-TJ300 224 mm'lik çapta 1342 Newton itki elde ederek tüm bu motorları geçti. 

Marş motoruna ihtiyaç duymaksızın rüzgar etkisi (windmilling) ile ateşlemeyi başlatan motor, denizdeki gemileri vuracak Penguin muadili füzelerin yanında kara ve hava hedefleri için pek çok mühimmat modeline uyarlanabiliyor. 

Jet motorlu 'Taş Fırın Ekmeği' bu kez çok hızlı vuruyor:... Haberi Görüntüle

ÖĞRENİRKEN BİR REKOR KIRIVERDİK...

Prof. Mahmut F. Akşit, füzede gövdesinde gerekli yakıt kapasitesine yer verilmesi halinde bu motorun 2 saatlik uçuşla 2 bin kilometre menzile ulaşabileceğini belirtiyor.

Füzenin ilk kez ateşlendiği dönemden bir anısını paylaşan Akşit, şunları anlattı:

"TEI-TJ300 füze motoru konusuna aslında pek girmek istemiyorduk. Çeşitli firmalar var, birbirimizi ezmeyelim diye... Fakat bunu niye yaptık? 

Büyük jet motorlarında eksenel kompresör teknolojisi var. İçinde süpersonik ve transonik akışlar var. Kanadın yarısı subsonik (ses altı), yarısı süpersonik (ses üstü). 

Bunları tasarlayıp öğrenmemiz gerekiyordu. Devasa bir motorda bunu yapmak yerine öncelikle küçük bir motorda yapmak istedik ve bunu yaptık.  

Öğrenme amaçlı yaptık ama yaparken de bir rekor kırıverdik şöyle... Motor çaplı direkt güçle doğru orantılı. Niye? İçeriden geçirebildiğiniz gaz debisi motorun kesitiyle orantılı. Daha büyük bir alandan daha fazla gaz geçirirsin. 

Çapı büyüttüğün zaman geçirebileceğin gazın miktarı karesiyle orantılı artıyor. Çapın büyümesi uçak motorunda, gücün artışından çok daha etkili. Dünyada en küçük çapa sahip füze motoruyla en büyük itkiye ulaştık (224 mm çap, 1342 newton itki)."

Savaşta bir ilk daha: Kamikaze hava savunma sistemi, Lancet'i, Zala'yı,... Haberi Görüntüle

MENZİLİ NE KADAR YAKITI VARSA O KADAR

"Bu motor, ROKETSAN'ın 300 kilogramlık bir füzesini saatte 1000 kilometrelik hıza çıkarıyor. 

O dönem Sayın Mustafa Varank, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı idi. Kısmî bir TÜBİTAK desteği verdiler. Proje bitti, davet ettik açılışa. Bakan geldi, kurşun geçirmez camın arkasında motor çalışıyor. Sonra dönüp gazetecilerle röportaj yaptı. 

Sonra bana döndü. Dedi ki, 'Bunun menzili ne kadar?' Gerçekten ne kadar? Ne kadar yakıt koyarsan o kadar... Bir saatlik koyarsan 1000 kilometre, 2 saatlik koyarsan 2 bin kilometre... 

Hatta dedim, 'Siz bu röportajı yapıncaya kadar 150-200 kilometre gitmiştir herhalde.' Bundan sonrasını artık füze imalatçısı (ROKETSAN) tasarlayacak." 

Görünmez uçakları bile uydudan izleyecekler: Dünya'yı ağ gibi saracak sistemi... Haberi Görüntüle

ANKA-3'E TF6000, KIZILELMA'YA TF10000

"TF6000-TF10000 ailesini biliyorsunuz. Aynı çekirdekten iki motor çıkarıyoruz. Art yakıcılı versiyonu 10 bin, art yakıcısız olanı 6 binlik itki üretiyor. İkisinin de kullanım yerleri farklı. 

Mesela yarasa uçak ANKA-3, TF6000 motor istiyor. Art yakıcısız istiyor. Çünkü o uçak tasarımı gereği süpersonik uçamaz. Yavaş uçacak, az yakacak. Görünmezlik de önemli olduğu için arkadan alevin görünmemesi lazım. ANKA-3'e TF6000 vereceğiz. 

KIZILELMA ise inşallah süpersonik hızda uçacak. Ona artyakıcılı TF10000 lazım. 

TF6000'i şubat ayında çalıştırdık. Herkes heyecan içindeydi. Mühendisler yıllarca uğraştı; herkes bir heyecanla bekliyor. Kompresör havayı basabilecek mi basamayacak mı?" 

"Çok zordur bu iş, kolay değildir. Motor çalışma devrine gelirken arada bir sürü doğal frekanslar geçiyor. O aşamayı hızlı geçmesi lazım yoksa motoru parçalar. 

İHA motorlarını yapmıştık zaten. Helikopter motorunu da yaptık uçurduk çok şükür. Seri üretime girecek. Bir tek uçak motoru kalmıştı, onu da çalıştırdık. 

Artık bizim bir uçak motoru yapıp yapamayacağımız konusunda bir soru yok. Sadece yeterli para ve zaman var mı sorusu var. Yani devlet bize 'şunu yap' derse, parasını verirse inşallah hepsini yapabilecek durumdayız."