Yıl 1917. Yemen'den sağ çıkmayı başaran askerlerin çıplak ayaklarla aylarca yürüyerek Anadolu'ya ulaşabildikleri o zorlu zamanlarda, Hazar Denizi'ndeki Nargin Adası'nda tutulduğu esir kampından Azerilerin yardımıyla yüzerek kaçan ve oradan Erzurum'a yaya vaziyette gelen biri daha vardı.
Dünya uçaklarla tanışalı daha 10 yılı bulmamışken o, Kafkas cephesi 7. Bölük tayyarecisi sıfatıyla Rusları bombalıyordu. Bir düşman uçağını düşürmüş, havada uçak avlamayı başaran ilk pilotumuz olmuştu. Sonraki bir hava savaşında hasar alan uçağını yere indirmeyi başarmış, esir alınacağını anlayınca uçağını tereddütsüz ateşe vermişti. Adı Vecihi idi. Tayyareci Vecihi.
ABD'de Bill Boeing adlı maceraperestin 'BlueBill' adını verdiği uçağıyla ilk uçuşunu yapıp Boeing şirketini kurmasının üzerinden henüz 1 yıl geçmişti. Vecihi şişmiş ayaklarıyla perişan halde Erzurum'a vardığında Amerikalı Bill, arkasına devletin desteğini de almış muhtemelen omuzlar üzerindeydi. Kafasında uçak projeleri vardı Vecihi'nin. Fakat elinde motor yoktu.
1922'de İzmir'de havaalanını basıp Yunan uçaklarını kaçırdı. Bazılarının motorlarına TSK adına el koydu. Bu motorlardan birini kullanarak atölyesinde gece gündüz çalışıp imal ettiği özgün tasarım uçağıyla havalandığında tarihler 28 Ocak 1925'i gösteriyordu. Yere indiğinde Vecihi'den 'uçuş sertifikası' istediler. Tabii ki elinde böyle bir belge yoktu. "Heyet oluşturun, sertifika verin" dedi; "Belge verecek uzmanımız yok" dediler. İzinsiz uçtuğu için aldığı ceza bir yana, uçağına da devlet el koymuştu.
Dronlar alev silahı oldu! Düştüğü yerde sıcaklığı 2 bin derece...
DENEMEKTEN HİÇ VAZGEÇMEDİ
TSK'dan istifa edip Türk Tayyare Cemiyeti'ne geçti. Milletin yardımlarıyla uçak alıp pilot yetiştirme hevesindeydi. Cemiyet kısa süre sonra dağıldı, Vecihi ortada kaldı ama hayalleri hâlâ capcanlıydı.
1926'da Almanlarla ortak uçak üretmek için Kayseri'ye tesis yapıldı. Türkiye, Junkers firmasıyla motor da imal edecek, senede 250 uçak hangardan çıkacaktı. Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi 'TOMTAŞ' böyle kuruldu.
Pilot Vecihi, Berlin'le Kayseri arasında mekik dokuyordu. Büyük umutlarla başlanan proje, Alman hükümetinin desteğini çekmesi ve Ankara'nın da sırt çevirmesiyle akim kaldı. TOMTAŞ, 2 yıl içinde çöktü.
TSK'ya geri dönmekten başka çaresi kalmayan Vecihi, her şeye rağmen yılmıyordu. 1930 yazında ücretsiz izin alıp Kadıköy'de kiraladığı bir keresteci dükkanında iki kişilik uçağını yapmayı başardı. İstanbul-Fikirtepe'den havalanıp Ankara'ya kadar gitti. Uçuş sertifikası için başvurduğu İktisat Bakanlığı'ndan ret cevabı aldı.
Uçağını parçalara bölüp trenle Çekoslovakya'ya götürdü. Prag'da tekrar monte edip havalandığı aşkı için Çekler hemen sertifika verdi. Mayıs 1931'de Türkiye'ye kendi uçağının içinde, hem de elinde belgesiyle döndü Vecihi.
HÜRJET Mısır semalarında: Piramitlerin üzerinde şov yapacak
ADI HER DAİM GÖKLERE YAZILACAK
Fakat o günün şartlarında bu işler belgeyle de olmuyordu. Uçağıyla bir süre posta taşıyıp kargoculuk yaptı ama devlet, ödeneğini kesti. Fikirtepe'ye geri gelip Türk Sivil Tayyare Mektebi'ni kurdu.
İşadamı Nuri Demirağ'ın bağışlarıyla birkaç uçak daha yaptı. Mektepte genç ve oldukça başarılı pilotlar yetiştirdi. Ancak pilotların diplomalarına hiçbir devlet kurumu denklik vermedi. Okulu kapattı, Almanya'ya gitti; 2 yılda 'uçak mühendisliği' diploması aldı. Ankara'ya gelip 'çalışma ruhsatı' istedi; "2 yılda mühendis olunmaz" deyip reddettiler. Vazgeçmedi.
Kâh dostlarıyla şirket kurdu, kâh borç buldu, uçak edindi, havadan broşür atarak reklamcılık yaptı. Birilerince gölge gibi takip edilen ve hayatı cehenneme çevrilen Vecihi Hürkuş, 1954'te son bir kumar oynadı. Ziraat Bankası'ndan kredi çekip 8 adet ufak yolcu uçağı aldı. Hürkuş Hava Yolları'nı kurdu. Fakat ona bölgesel uçuşlar yapması için dahi izin verilmedi; uçaklarına sabotajlar yapıldı, en sevdiği varlıklar parçalandı. Borçlarını ödeyemeyince emekli maaşına bile haciz konuldu.
Ölümcül tutkusundan asla vazgeçmeyen Vecihi, yokluk içinde geçen yıllar sonrası GATA'da ruhunu teslim etti. Öldüğü gün, (16 Temmuz 1969) içinde Ay'da yürüyecek astronotları taşıyan Apollo-11, uzaya doğru havalanıyordu.
Benim özgürlüğüm milli bağımsızlığa tek yolun milli üretimden geçtiğine olan inancıma ömrümü vakfetmekti. Çünkü başkalarının kanatlarıyla uçmaya çalışanlar 'Hürkuş' olamazlar.
Vecihi Hürkuş
Görünmez uçakları bile uydudan izleyecekler: Dünya'yı ağ gibi saracak sistemi...
VECİHİ HÜRKUŞ'UN İLK UÇAĞI
Vecihi Hürkuş, Türkiye'nin ilk yerli uçağını imâl edip uçuran adamdı. 'Vecihi K-6' adını verdiği uçak 28 Ocak 1925'te İzmir semalarında başarıyla uçtu. Türk havacılık tarihinde 30'dan fazla ilke ismini yazdıran Vecihi Hürkuş, Türkiye'nin ilk yerli uçağını da yaparak bu uçağın ilk ve tek uçuşunu gerçekleştirdi.
Peki Vecihi'nin yaptığı uçağın özellikleri ne idi?
Vecihi K-6, 207 km/saat azami hıza sahipti. Seyir hızı ortalaması saatte 188 kilometreydi. Havada serbest süzülürken 83 km hızla giden uçağa Benz 200 BK model motor güç veriyordu. Hürkuş bu motoru Yunan uçaklarının birinden söküp çıkarmıştı.
31,8 metrekare kanat alanına sahip uçağın genişliği 11,7 metreydi. Vecihi K-6'nın 2 palli pervanesinin çapı ise 2,85 metreydi. Yerden yüksekliği 3 metreyi bulan uçak 7,61 metre uzunluktaydı.
Vecihi K-6'nın boş ağırlığı 830 kilo geliyordu. 160 kilograma kadar mürettebat taşıyabiliyor, 80 kilogramı bulan mühimmat ve silah da konulabiliyordu. Uçağın yakıt kapasitesi 200 kilogram, azami kalkış ağırlığı ise 1270 kilogramdı.
Mısır Türkiye'den savaş gemisi, SİHA ve çok sayıda füze alacak:...
HÜRKUŞ HALEN İLHAM KAYNAĞI
Havacılık tarihinde uzman, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Fen ve Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim görevlisi Bülent Yılmazer, Vecihi Hürkuş ve dönemini anlattı.
Hürkuş'un anılarının bir kısmının kendisi tarafından yayınladığını, sonraki kısımları da kızları Gönül Hürkuş Şarman ve Sevim Hürkuş Maxon'un yayınladığını belirten Yılmazer, "Kendisinin yazdıkları ve kendisinin yazdıkları üzerinden başkalarının ürettiği efsaneler bir yana Vecihi Hürkuş halen bir ilham kaynağı. Uçmaya tutkulu bir insan. Uçak yapabildiğini de ispatlamaya çalışan bir gayreti var. Halen ilham kaynağı olduğu için bugün tamamen Türk mühendislik aklının bir ürünü olan TUSAŞ'ın ürettiği yeni nesil askeri eğitim uçağımız 'Hürkuş' onun soyadını taşıyor" dedi.
Vecihi Hürkuş'un uçma tutkusuna ilişkin değerlendirmelerde bulunan Yılmazer, şöyle devam etti:
"Her şeyden önce doğuştan bahşedilmiş bir uçuş yeteneği var. Gerçekten çok farklı uçaklarda başarılı uçuşları var. Hatta bir kısmı, daha önce üzerinde hiç eğitim almadığı uçaklar. Uçak yapmak konusunda da çok hevesli bir kişi. Bu konuda kendisini de oldukça yetiştirmiş. Dönemin şartlarına bakacak olursak, kendisini yetiştirmek için çaba sarf etmiş."
Yılmazer, Hürkuş'un yaşadığı 1930'lu yıllara bakıldığında pazarda 3 alıcı bulunduğuna dikkat çekti.
Birinin Silahlı Kuvvetler yani Türkiye Cumhuriyeti ordusu olduğuna değinen Yılmazer, "Diğeri 1933'te kurulan Devlet Hava Yolları, üçüncüsü de 1935 yılında kadın ve erkek Türk gençlerine uçuş eğitimi vermeye başlayan Türkkuşu. Pazardaki alıcıların ya askeri uçağa ya ticari uçağa ya da nitelikli eğitim uçağına ihtiyacı var" ifadelerini kullandı.
Türk havacılığında, özellikle Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı sırasındaki başarılarının Vecihi Hürkuş'a iyi niyetli ve toleranslı yaklaşılmasını sağladığını vurgulayan Yılmazer, Hürkuş'un uçma tutkusuna rağmen döneminin ekonomik ortamını, pazarın ne istediğini iyi takip etmediğini, onun bu eksikliğini ise Türkiye'nin ilk sivil havacılık sanayi girişimcisi Nuri Demirağ'ın tamamladığını sözlerine ekledi.
Yorum Yaz