Tepki çeken 'enflasyon sepeti' sonrası TÜİK'ten eleştirilere yanıt: Hesaplamalarda bir şey çevirmiyoruz!

TÜİK Başkanı Çetinkaya, medya kuruluşlarıyla yaptığı toplantıda, enflasyon sepeti, ENAG'la hesaplamadaki farklılıklar ve TÜİK'e yöneltilen eleştirilere yanıt verdi. Tüketim sepetinin hesaplanması tartışmalarına değinen Çetinkaya, sepetin hazırlanmasında "Toplam harcama içinde 1/1000'den daha fazla ağırlık alan mal ve hizmetler, her Aralık ayında günceleme ile ağırlığı artan madde çeşitlerinin endekse dahil edilmesi, ağırlığı azalanların endeksten çıkarılması, madde tanımlarının gözden geçirilmesi"nin dikkate alındığını söyledi. Çetinkaya kamuoyunda eleştirilen "pinpon topunun" güncel seride endeks sepetinde hiçbir zaman yer almadığını ifade etti. 

Kredi kartı limini düşürmek isteyenler için bankalar ne yapacak? 750... Haberi Görüntüle

DÜNYADA NASIL HESAPLANIYORSA BİZDE DE ÖYLE HESAPLANIYOR 

TÜFE hesabının uluslararası kuralları bulunduğunu ve Türkiye'nin de iğden ipliğe AB'nin el kitabına uygun hesaplama yapıldığının altını çizen Çetinkaya, "Dünyanın neresinde bu hesap hangi şekilde yapılıyorsa Türkiye'de de aynı şekilde yapıyor" dedi.

Alkol teşvikine darbe! Düzenlemenin yürürlüğe girmesi için geri sayım başladı Haberi Görüntüle

"TÜİK OLARAK YEMEDİĞİMİZ DAYAK KALMADI"

1,5 yıl önce hükümetin doğalgaz indirimi nedeniyle yüzde 2'nin üzerinde çıkması beklenen Mayıs ayı enflasyonunun yüzde 0'lı küsuratta çıkması sonrası "TÜİK enflasyonu düşük gösteriyor" eleştirilerini değerlendiren Çetinkaya, "TÜİK olarak yemediğimiz dayak kalmadı" diyerek  bu uygulamanın AB normları doğrultusunda yapıldığını hatta Avrupa Birliği İstatistik Ofisi'nin (Eurostat) doğalgaz indiriminin enflasyon hesaplamasına yansıtılması görüşünü ilettiği bilgisini verdi.

Türkiye'den yeni doğalgaz ve petrol adımı! Bakan iki bölgeye dikkat... Haberi Görüntüle

İTO METODOLOJİSİNİ BİZDEN ALDI

TÜFE'nin yaşam maliyetini ölçmediğine ilişkin tartışalara değinen Çetinkaya, TÜFE ile İstanbul Ticaret Odası (İTO) İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi arasındaki farklılıkların neden kaynaklandığını açıkladı. İTO'nın hesaplama metodolojisini 30 yıl önce TÜİK'ten aldığını vurgulayan Çetinkaya, "çok eski ve sınırlı metodoloji ile çok sınırlı yerden fiyat alarak hesaplama yapıyor. Çünkü enflasyon ölçüm işi çok maliyetli bir iş. İTO bizim yaptığımızın küçük bir modelini yapıyor. İkinci olarak İstanbul farklılaşabilir ülkenin bir çok yerleşim yerinden farklılaşıyor. Dolayısıyla İTO'yu TÜİK'in yaptığı TÜFE hesabının tahmini gibi görmek lazım" dedi.

Piyasaların merakla beklediği ABD enflasyon verileri açıklandı! Beklentileri karşıladı mı? Haberi Görüntüle

SEPET NASIL HAZIRLANIYOR?

TÜİK Başkanı Çetinkaya, tüketim sepetini hazırlan için TÜİK uzmanlarının bir yıl boyunca 2 bin haneye gittiğini ve hane halkı bütçe anketi yaptıklarını ifade etti. Çetinkaya, "Sene sonu 25 bin haneye gitmiş oluyoruz, Her yıl yapıyoruz, dünyanın her yerinde böyle yapılıyor bu. Ve bu hanelerin içerisinde zenginler var, fakirler var, ortalama durumunda olanlar var. Toplumun genelini yansıtan örnekleme. Bu hanelerin harcama kalıplarına göre sepetin içinde neyin yer alıp neyin yer almayacağı belirleniyor. Sonuçta bu mal ve hizmetlerin fiyat değişimleri ağırlıklarıyla çarpılarak ortalama bir rakam hesaplanıyor. Bizim her ya aylık ve yıllık açıkladığımız şey tek bir rakam.Geçen ay yüzde 1.64 çıktı. Bunun içerisinde benzinin fiyat değişimi de var domatesinde elbisenin diş muayenesinin de saç traşının da vs. var." dedi.

Aydın-Denizli Otoyolu trafiğe açıldı: 2 saatlik yol bakın kaç dakikaya... Haberi Görüntüle

600 BİN FİYAT DİKKATE ALINIYOR 

Çetinkaya tüketim sepetini hesaplarken 900 madde çeşidiyle, farklı lokasyonlarda alınan 600 bin fiyatın dikkate alındığını belirtirken, bu 600 bin fiyatın tek bir değişime indirgendiği toplulaştırma heaplamasının enflasyon rakamını ortaya koyduğunu belirtti. Çetinkaya geçmişte 500 bin fiyat topladıklarını da anımsattı.

16 milyon emekli dikkat! Ocak zammı için 3'üncü veri de... Haberi Görüntüle

ENFLASYONDA BİR ŞEY ÇEVİRMİYORUZ

Çetinkaya TÜİK'in enflasyonda bireyler çevirmediğini, TÜFE'deki giyim maddesinin enflasyonun çok üzerinde kaldığı ve bilinçli olarak baskılandığı iddialarının da gerçeği yansıtmadığının altını çizdi. Çetinkaya, bütün batı ülkelerinde normal TÜFE'nin Türkiye'de olduğu gibi giyimin çok üzerinde olduğunu söyledi.

Merkez Bankası yılsonu tahmini açıkladı: Asgari ücrette rakamlar değişti! İşte... Haberi Görüntüle

TÜİK'İ IMF'YE ŞİKAYET ETTİLER

Çetinkaya Türkiye'deki algılanan enflasyonla gerçekleşen enflasyon arasında farkın Avrupa'ya göre az olduğu tespitini paylaştı. İki yıl öncesine kadar ÜFE'nin yüzde 150, TÜFE'nin ise yüzde 60'larda olduğuna dikkat çekerek "TÜİK bir şeyler mi çeviriyor. TÜFE ÜFE'yi yakalamalı, saçmalık var" diye TÜİK'in eleştirildiğini anımsatan Çetinkaya, "TÜİK'i IMF Türkiye masasına şikayet etmişler IMF masası geldi baktılar ne yapıyoruz ne yapmıyoruz diye. Komik şekilde şunu farkettiler. Bütün ülkelerde ÜFE'nin TÜFE'nin kat kat üzerinde olduğunu farkettiler teşekkür ettiler ve gittiler" dedi.

Son dakika... TÜİK işsizlik verilerini açıkladı! Haberi Görüntüle

YÜZDE 75 İLE YÜZDE 45 ENFLASYON ARASINDA FARK YOK

Enflasyonun 75 olmasıyla 45 olması arasında bir fark olmadığının altını çizen Çetinkaya, "Fiyatlar artıyor. 100 TL olan ürünün fiyatı bir yıl sonra 175 olacaksa veya bir yıl sonra 145 olacak arasında can yakıcılığı açısından bir fark yok. Psikolojik olabilir belki'. TÜİK Başkanı ve bir vatandaş olarak da söylüyorum, matematiksel bir gerçeklik" açıklamasında bulundu. 

IMF, Türk ekonomisini değerlendirdi: 'Enflasyon daha da düşecek' Haberi Görüntüle

ZAM DÖNEMİNDE ENFLASYON NEDEN DÜŞÜK ÇIKTI?

Çetinkaya, emeklilerin maaşlarına zam yapılacağı sırada TÜİK'İn enflasyon oranını 1.64 gibi düşük oranda açıkladığı eleştirilerine ilişkin sorular üzerine, kamu zamlarını Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın belirlediğini anımsattı. Enflasyonun Haziran ve Temmuz aylarında düşük çıkmasının "tarihsel, yaz ayları olması, kamu zamları ve kur" gibi dört nedeninin bulunduğunu belirtti. Tarihsel sürece bakıldığında Haziran ayı enflasyonunun her zaman düşük çıktığını belirten Çetinkaya, açıklanan sigara vergi, elektrik, akaryakıt zammı gibi kamu zamlarının geçerliliğinin Temmuz ayına kaldığına vurgu yaptı. 

TÜİK eleştirilere ise yazılı olarak şu şekilde cevap verdi;

SORU/ELEŞTİRİ: Raporlarda, AB süreciyle orta derecede uyumlu olduğu ancak bağımsızlığını kaybettiğini yönünde ibare var

TÜİK, istatistik üretim ve yayımlama süreçlerinde, ulusal ve uluslararası kullanıcıların ihtiyaç ve önceliklerini dikkate alan Avrupa İstatistikleri Uygulama Esasları (CoP)'na bağlı kalmakta ve tüm süreçler için Jenerik İstatistiksel İş Süreçleri Modeline uygun olarak bilimsel ve uluslararası standartlara uygun olarak çalışmalarını yürütmektedir. Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan 2023 Türkiye Raporunda, Türkiye’nin istatistikalanında orta düzeyde hazırlıklı olduğu ve rapor döneminde bazı ilerlemeler kaydettiği ifade edilmektedir. Aynı raporda, Türkiye’nin yıllık ulusal hesapların yayımlanması ve aşırı açıkprosedürü bildirimlerine ilişkin zaman dilimlerine uyumunu artırmış olduğu, diğer ana veri sağlayıcıları ile koordinasyonu iyileştirmek üzere daha fazla adım attığı belirtilmiştir. Ayrıca,Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından yıllık olarak yapılan uyum izleme çalışmalarında, istatistik alanlarına ilişkin değerlendirmelerde de uyum düzeyimizin genel olarakyüksek olduğu ifade edilmektedir.Bununla birlikte, Kurumun bağımsızlığını kaybettiğine dair doğrudan bir eleştiri bu zamana kadar Avrupa Komisyonu tarafından ifade edilmemiştir.

SORU/ELEŞTİRİ: TÜİK (DİSK tarafından açılan davada) verilen mahkeme kararlarını neden uygulamıyor?

TÜİK’in DİSK tarafından Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu aleyhine açılmış olan davada verilen mahkeme kararını uygulamadığı yolundaki iddialar gerçeği yansıtmamaktadır. Zira bukonuda DİSK tarafından Kurum Başkanı ve Başkan Yardımcıları hakkında Ankara CumhuriyetBaşsavcılığına suç duyurusunda bulunulmuş olup, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının06.06.2024 tarihli ve 2024/85912 sayılı Kararı ile DİSK’in şikâyetinin inceleme yada soruşturma yapılmasını gerektirecek nitelikte olmadığı tespit edilerek, “şikâyetin işleme konulmamasına” kesin olarak karar verilmiştir.

SORU/ELEŞTİRİ: GSYH’de toplamsallık neden yoktur? Üretimde yer alan faaliyetler ve harcama bileşenlerinin paylarının toplamı neden 100 olması gerekirken bu değerden çok daha büyük değer alıyor?

GSYH serisinde hacim cinsinden değerler Avrupa Hesaplar Sisteminde önerilen çoğu Avrupa ülkesinin de uygulamış olduğu annual-overlap zincirlenmiş hacim yöntemine göre hesaplanmaktadır. Bu yöntemde her bir bileşenin ayrı ayrı olarak zincirlenmiş hacim değerleri hesaplandığından yöntem toplamsallık içermemektedir. Bilindiği üzere GSYH hesaplamalarında üretim yöntemi temel alınarak hesaplamalar yapılmakta daha sonrasında harcama yöntemi ile dengelenmektedir. Bu dengeleme sürecinde stok değişimleri kalemi denge kalemi yani artık değer olarak kullanılmaktadır. Üretim yönteminde kullanılan deflatörler ile harcama yönteminde kullanılan deflatörler artışları birbirlerinden farklılıklar gösterdiği durumlarda harcama bileşenlerinin toplamı da büyük sapmalar gösterebilmektedir.

SORU/ELEŞTİRİ: Son yıllarda harcama bileşenlerinden stok değişiminin GSYH’ye katkısı negatif anlamda çok fazla olmaktadır bunun nedeni nedir?

Stok değişiminin negatif katkısının yüksek olması, üretim ve harcama yönteminde kullanılan deflatörlerin artışlarının birbirinden farklı seyrettiği durumlarda görülmektedir. Üretimyönteminde kullanılan deflatörler; sanayi sektörü için ÜFE, hizmetler sektörü için Hizmet ÜFE, inşaat sektörü için inşaat maliyet endeksi ve hedonik konut fiyat endeksi, kamu sektörü (Sağlık ve eğitim dahil) için maaş ücret artış deflatörü kullanılmaktadır. Harcama bileşenleri için ise; hanehalkı harcamaları için TÜFE, ihracat için yurt dışı ÜFE, ithalat için ise ithalat birim endeksikullanılmaktadır. Üretim tarafındaki deflatörlerden, maaş ücret artışları, hizmet ÜFE, inşaat maliyet endeksi ve hedonik konut fiyat endeksinin son yıllarda gösterdiği artışlar harcamabileşenlerinde kullanılan deflatörlerin artışlarından daha yüksek olduğu için stok değişimininkatkısı negatif anlamda yüksek çıkmıştır. Sonuç olarak fiyat hareketlerinin çok değişken olduğu, harcama ve üretim yöntemlerine göre kullanılan deflatörlerin değişim olarak birbirlerinden ayrıştığı durumlarda stok değişiminin katkısıda negatif veya pozitif anlamda yüksek olabilmektedir.

SORU/ELEŞTİRİ: Daha önceki yıllarda GSYH deflatörü ile TÜFE birbirine yakın çıkmaktaydı. Fakat 2022 yılı itibariyle GSYH deflatörü neden TÜFE’nin çok üstünde seyrederek sapmıştır?

Fiyat artışlarının yüksek olduğu ve kullanılan deflatör çeşitliliğinde, GSYH deflatörünü TÜFE ile karşılaştırırken sapmaların gözlemlenmesi mümkündür. Çünkü; GSYH deflatörü, ÜFE, Hizmet ÜFE, TÜFE, inşaat maliyet endeksi, konut fiyat endeksi ve maaş ücret artışı(kamu sektörü için) gibi deflatörlerden oluşan ağırlıklı bir deflatördür. Bilindiği üzere GSYH hesaplamalarında üretim yöntemi temel alınarak hesaplamalar yapılmakta daha sonrasında harcama yöntemi ile dengelenmektedir. Detaylandırılacak olursa, üretim yönteminde sanayi için Toplam-ÜFE deflatör olarak kullanılmaktadır. Bu deflatör son çeyreklerdeTÜFE’nin altında artışlar göstermektedir. Fakat pay olarak daha fazla paya sahip hizmetler sektörü Hizmet-ÜFE sektörü ile deflate edilmektedir. Hizmet ÜFE artışları da TÜFE’nin üstünde seyretmektedir. Ayrıca kamu sektörü, eğitim ve sağlık gibi sektörlerde deflatör olarak maaş ücret artışları kullanılmaktadır. Maaş ücret artışlarının TÜFE’nin üzerinde seyretmesinden kaynaklı olarak GSYH deflatörünün TÜFE ile ayrışmasına neden olabilmektedir. Sonuç olarak üretim yönteminde ağırlığı yüksek olan Hizmet-ÜFE ve maaş ücret deflatörleri GSYH deflatörününyüksek çıkmasında önemli rol oynamaktadır.

SORU/ELEŞTİRİ: Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistiklerinde deprem nedeniyle ölümlerin kapsamı nasıl belirlenmiştir.

TÜİK, ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerini idari kayıtlardan elde etmekte olup ülke sınırları içinde ikamet eden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve yabancı uyruklu kişiler kapsanmaktadır. Yabancı uyruklu nüfus kapsamında; referans tarihinde geçerli ikamet veya çalışma iznine sahipkişiler, uluslararası koruma kimlik belgesi gibi ikamet izni yerine geçen kimlik belgesi olan ve referans tarihinde geçerli adres beyanı olan kişiler ve izinle Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkmış referans tarihinde geçerli adres beyanı olan mavi kart hamili kişilerdeğerlendirilmiştir.Kurs, turizm vb. nedenlerle 3 aydan kısa süreli vize veya ikamet iznine sahip yabancılar ile Geçici Koruma statüsüyle ülkede bulunan Suriyeliler dâhil değildir. Kahramanmaraş merkezli depremlerde ölen kişi sayısı 53 537 olarak açıklanmıştır. Bu sayıiçerisinde yukarıda tanımı ve kapsamı verilen gruba girmeyen kişiler de bulunmaktadır. Örneğin; spor müsabakaları için ülkemizde bulunan yabancılar, yurtdışında yaşarken aile ziyaretiiçin Türkiye’ye gelenler veya turizm maksatlı ülkemizde bulunanlar tanım dışında kaldıkları için bültende istatistiklere yansımamıştır. Yine depremde vefat eden Geçici Koruma kapsamındaki Suriyeliler Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistiklerinde yer almamaktadır.

SORU/ELEŞTİRİ: CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Cumhuriyet TV'yetarımsal girdi enflasyonunu değerlendirdi. TÜİK hesaplamalarına çok da önemli olmayanbazı kalemlerin dahil edilmesi nedeniyle girdi enflasyonunun daha düşük çıktığını belirten Gürer, "Üretici kazanamıyor, çiftçi sayımız düşüyor, tarım alanlarımız daralıyor ve tarımda sorunlar daha da derinleşiyor. Tarım kesiminin sorunlarını çözme anlayışı neyazık ki bu siyasi iktidarda yok." dedi. Konu hakkındaki değerlendirmeniz nedir?

TÜİK tarafından hesaplanan Tarım GFE’de, gruplar, alt gruplar ve alt gruplarda yer alan maddelistesi için Avrupa Birliği (AB) Tarımsal Fiyat İstatistikleri El Kitabı içerisinde yer alan sınıflamakullanılmıştır. AB Tarımsal Ekonomik Hesaplar Regülasyonuna göre alt gruplardan madde seçimiyapılmış ve endeks AB metodolojisine göre hesaplanmış o  ve endeks AB metodolojisine göre hesaplanmış olup uluslararası karşılaştırılabilirnitelik.